Έχετε καθόλου παρατηρήσει ότι οι περισσότεροι άνθρωποι όταν μεταμφιέζονται είναι πιο χαλαροί και πιο κοντά στον αυθεντικό τους εαυτό; Ίσως τις μέρες που πέρασαν, τις μέρες του καρναβαλιού, να έχει γίνει σε κάποιους αντιληπτό. Το εύλογο λοιπόν ερώτημα είναι γιατί να πρέπει να «κρύβεται» κανείς για είναι ο εαυτός του;
Το «προσωπείο» έχει τις ρίζες του χιλιάδες χρόνια πριν στην αρχαία Ελλάδα και ήταν στενά συνυφασμένο με την λατρεία του θεού Διόνυσου. Πέραν από την κυριολεκτική αμφίεση, οι άνθρωποι φορούν και ένα άλλο είδους αμφίεσης, το «ψυχολογικό» τους ρούχο ή προσωπείο στις καθημερινές τους συναλλαγές με τον έξω κόσμο.
Σύμφωνα με τον Ελβετό ψυχολόγο Κάρλ Γιούγκ, τα προσωπεία αυτά τα επιλέγουμε σύμφωνα με το τι θέλουμε να δείξουμε προς τα έξω. Κάτι τέτοιο πραγματοποιείται τόσο μέσα και από τις δικές μας συνειδητές αλλά και ασυνείδητες επιλογές αλλά και μέσα από τις κοινωνικές πιέσεις που προκύπτουν από τα κοινωνικά πρότυπα που «προστάζουν» ομοιογένεια. Για παράδειγμα από μικρή ηλικία τα αγόρια μαθαίνουν πως δεν «είναι σωστό» να κλαίνε και προσπαθούν έτσι να κρύψουν το ευαίσθητο κομμάτι του εαυτού τους, ενώ τα κορίτσια πώς δεν «πρέπει» να είναι διεκδικητικά και πολλά μένουν παθητικά και άβουλα.
Τα κοινωνικά αυτά πρότυπα συχνά καταπιέζουν την αληθινή ταυτότητα του ατόμου με κίνδυνο της πλήρη συγχώνευση του με τους άλλους, σε σημείο που να μην μπορεί κανείς να διακρίνει τα μεταξύ τους όρια. Πραγματικά η επίδραση της ανάγκης του ανθρώπου για συμμόρφωση με την πλειοψηφία είναι τεράστια, όπως φάνηκε και από το γνωστό πείραμα του Solomon (1951) στο οποίο, κατά τα άλλα, άτομα με ικανοποιητικό βαθμό ευφύιας δεν εμπιστεύονταν τα ίδια τους τα μάτια! Καλούνταν σε ομάδες τις οποίες αποτελούσαν συμμετέχοντες οι οποίοι είχαν εκ των προτέρων συνεννοηθεί με τους ερευνητές να δίνουν λανθασμένες απαντήσεις και ερωτούνταν να εντοπίσουν όμοιες γραμμές μεταξύ τους. Όπως φάνηκε, λανθασμένη απάντηση έδινε επίσης και η συντριπτική πλειοψηφία των ατόμων που δεν γνώριζαν ότι λάμβαναν μέρος σε πείραμα, επηρεαζόμενοι από την πλειοψηφία της ομάδας.
Σημαντικό και στενά συνδεδεμένο κομμάτι της θεωρίας του Γιούγκ είναι επίσης η «σκιά», τα κομμάτια δηλαδή του εαυτού που έχουμε απωθήσει ή αρνηθεί Αυτά τα κομμάτια συνήθως βγαίνουν στην επιφάνεια όταν πιάνουμε τον εαυτό μας να μην ανέχεται στους άλλους κάποιες συμπεριφορές, που συχνά είναι τα δικά μας σκοτεινά κομμάτια τα οποία προβάλλουμε στους άλλους μέσω της προβολικής ταύτισης. Σε κάποιες περιπτώσεις όπου τα σκιώδη κομμάτια είναι καταστροφικά όπως ο ανεξέλεγκτος θυμός, δεν χρειάζεται να τα εκτονώσουμε αλλά είναι σημαντικό να τα αναγνωρίσουμε. Εάν τα κομμάτια αυτά έρθουν κάποια στιγμή στην επιφάνεια είτε μέσω ψυχοθεραπείας είτε με κάποιον άλλο τρόπο, μπορεί το άτομο να αισθανθεί χάος και αποπροσανατολισμό αφού ουσιαστικά είχε χτίσει την αυτό-εικόνα του γύρω από ένα προσωπείο. Όμως το προσωρινό αυτό τίμημα αξίζει κανείς να το πληρώσει, αφού μέσα από την προσωρινή αποδιοργάνωση, όλα τα τεμαχισμένα κομμάτια του εαυτού συνδέονται και συγχωνεύονται και πάλι σε μια ολοκληρωμένη οντότητα και μέσα από την ενδοσκόπηση και την αυτογνωσία που προκύπτει, το άτομο μαθαίνει να αγαπά και να αποδέχεται τον εαυτό του τόσο με τις φωτεινές όσο και με τις λιγότερο φωτεινές του πλευρές και του δίνεται επίσης η ευκαιρία να ξαναδημιουργήσει πιο ρεαλιστικά και ευέλικτα προσωπεία τα οποία να είναι πιο κοντά στον αυθεντικό του εαυτό.
Εσύ λοιπόν ποιος είσαι κάτω από τη μάσκα σου;
