Επέλεξα να αρχίσω το σημερινό άρθρο με το γνωστό γνωμικό του Henry Ford «είτε πιστεύεις ότι μπορείς, είτε ότι δεν μπορείς, έχεις δίκαιο» αφού σκοπός μου είναι να τονίσω τη σημασία των προσδοκιών του περιβάλλοντος, αλλά και των δικών μας προσδοκιών απέναντι στον εαυτό μας, ως προς την επίδοση και την επίτευξη των στόχων μας και κυρίως την τεράστια σημασία των προσδοκιών αυτών στα παιδιά, ως οι πιο ευαίσθητοι δέκτες.
Ζούμε σε μια κοινωνία ως επί τω πλείστο επικριτική, όπου είμαστε «εκείνο» αλλά δεν είμαστε «κάτι άλλο», μηνύματα που λαμβάνουμε καθημερινά από το σπίτι, το σχολείο, το επαγγελματικό και το προσωπικό μας περιβάλλον. Έχουμε λοιπόν την τάση να «ταμπελώνουμε» αυθαίρετα και χωρίς επαρκή συλλογή αντικειμενικών δεδομένων τον συνάνθρωπό μας, κάτι που μπορεί να προβεί αρκετά επιζήμιο, ειδικότερα σε μικρότερες ηλικίες όπου δεν υπάρχει αναπτυγμένη η ικανότητα για κριτική σκέψη και το παιδί δύναται να εσωτερικεύσει τα όσα ακούει, με αποτέλεσμα συχνά να τα πιστέψει. Έτσι, οφείλουμε να είμαστε τόσο σαν γονείς όσο και σαν εκπαιδευτικοί, πολύ προσεκτικοί ως προς τα μηνύματα που στέλνουμε στα παιδιά μας για τις ικανότητες τους, αφού μπορεί κάτι τέτοιο να έχει τεράστια απήχηση στην μετέπειτα προσωπική και επαγγελματική τους ζωή.
Το μέγεθος της επιρροής αυτής φαίνεται στο γνωστό πείραμα των Rosenthal και Jacobson το 1968 γνωστό ως «Η επίδραση του Πυγμαλίωνα στην τάξη». Στο πείραμα αυτό, οι δύο ερευνητές επισκέφτηκαν ένα σχολείο μιας φτωχής συνοικίας του Chicago, όπου και θα χορηγούσαν στους μικρούς μαθητές ένα τεστ νοημοσύνης το οποίο οι ίδιοι ονόμασαν «The Harvard Test of Inflected Acquisition». Το τεστ, κατά τα λεγόμενα τους, θα φανέρωνε ποια από τα παιδιά θα διέπρεπαν μελλοντικά, έχοντας εξαιρετικά υψηλό δείκτη νοημοσύνης. Αφού χορηγήθηκαν τα τεστ, επέλεξαν εντελώς τυχαία, ένα δείγμα της τάξεως του 20% των παιδιών και είπαν στους δασκάλους τους, ότι «για τα παιδιά αυτά το μέλλον διαγράφεται λαμπρό». Φυσικά κάτι τέτοιο δεν βασιζόταν σε αντικειμενικά κριτήρια αξιολόγησης, αλλά οι δάσκαλοι είχαν πλέων πιστέψει στις ικανότητες των παιδιών αυτών. Μετά από αρκετό καιρό, οι ερευνητές επαναχορήγησαν τα τεστ όπου και επιβεβαιώθηκε η αρχική τους υπόθεση, ότι δηλαδή τα συγκεκριμένα παιδιά θα έκαναν σημαντική πρόοδο στην σχολική τους επίδοση, σε σχέση με τα υπόλοιπα παιδιά.
Στο πείραμα αυτό η μονή μεταβλητή, ήταν η αλλαγή στις προσδοκίες των δασκάλων απέναντι σε αυτά τα παιδιά και κατά συνέπεια η αλλαγή στις προσδοκίες των ίδιων των παιδιών απέναντί στους εαυτούς τους, αφού ενδο-έβαλαν τις προσδοκίες των δασκάλων τους, φαινόμενο γνωστό στους όρους της ψυχολογίας και ως «αυτοεπαληθευόμενη προφητεία». Φαίνεται ότι οι προσδοκίες των δασκάλων οδήγησαν τους ιδίους, είτε συνειδητά είτε υποσυνείδητα, σε διαφοροποιημένη συμπεριφορά απέναντι στα «παιδιά- θαύματα», προσφέροντας τους μεγαλύτερη σημασία, θετική ενίσχυση, θετική ανατροφοδότηση, μεγαλύτερη κινητοποίηση αλλά και διαφορετική μη-λεκτική επικοινωνία όπως περισσότερη βλεμματική επαφή, δημιουργώντας, έτσι, ένα όμορφο και θερμό υποστηρικτικό κλίμα για αυτά.
Το φαινόμενο αυτό πήρε το όνομα του από τον μύθο του βασιλιά της Κύπρου Πυγμαλίωνα, που τόσο πολύ πίστεψε στο γλυπτό που δημιούργησε, που πήρε ανθρώπινη μορφή.
Η επίδραση αυτή των προσδοκιών του περιβάλλοντος έχει εφαρμογή και στο εργασιακό περιβάλλον, όπου και οι εργοδότες καλό είναι, να δημιουργούν ένα υποστηρικτικό εργασιακό περιβάλλον που να εξυψώνει τον ανθρώπινο δυναμικό του.
Ας αποποιηθούμε λοιπόν το ρόλο του «κριτή» και ας γίνουμε αγωγοί της ενθάρρυνσης και της πίστης στις ικανότητες των ανθρώπων.
Αυτό μπορεί να επιτευχθεί με διάφορους τρόπους όπως το να επιβραβεύουμε τις θεμιτές συμπεριφορές, να εστιάζουμε στα θετικά και όχι στα αρνητικά σημεία, να είμαστε αντικειμενικοί ως προς τη διαμόρφωση των προσδοκιών μας και όχι να φτάνουμε σε μη βάσιμα συμπεράσματα για το τι μπορεί ή δεν μπορεί να επιτύχει κάποιος, να εξετάζονται οι εξωτερικοί παράγοντες που μπορεί να επηρεάζουν την απόδοση και όχι να μετατίθενται οι λόγοι αποτυχίας σε προσωπικούς παράγοντες, να προσφέρονται ευκαιρίες μάθησης, επαρκείς οδηγίες και ανατροφοδότηση, να γίνεται εξατομίκευση στη διαδικασία μάθησης, να δημιουργούμε θετικό και ζεστό κλίμα, να εστιάζουμε στην επίλυση προβλημάτων και όχι στα προβλήματα, να δείχνουμε ενσυναίσθηση και να συμπεριφέρομαι ανθρώπινα, με σεβασμό και κατανόηση.
Το μόνο σίγουρο είναι ότι αν ψάχνεις για αρνητικά στους άλλους σίγουρα θα τα βρεις. Αν πάλι ψάχνεις τα θετικά στο άλλο και πάλι θα τα βρεις .
Η επιλογή είναι δική σου.
