«Έχασα παντελώς τον έλεγχο». «Δεν μπορούσα με τίποτα να σταματήσω».
Οι πιο πάνω δηλώσεις καθώς και άλλες συναφή, χαρακτηρίζουν συχνά άτομα επιρρεπή σε επεισόδια υπερφαγίας.
Το σημερινό άρθρο αγγίζει το θέμα αυτό, ένα θέμα σχετικά νεοεισερχόμενο στο χώρο της ψυχολογίας αλλά συνάμα αναπτυσσόμενο και επιστημονικά υποσχόμενο, αφού εντάχθηκε το 2013 στο Διαγνωστικό και Στατιστικό Εγχειρίδιο ψυχικών Διαταραχών (DSM-5) ως ξεχωριστή κατηγορία, δίπλα στις πιο γνωστές διατροφικές διαταραχές (βουλιμία και νευρωτική ανορεξία). Αποτελεί την πιο συχνή ψυχολογική διαταραχή μεταξύ ενηλίκων, προσβάλλοντας, σε παρόμοια ποσοστά, τόσο το αντρικό όσο και το γυναικείο φύλο.
Με τον όρο «υπερφαγικό επεισόδιο», δεν αναφερόμαστε απλά στο να αφήνεται κανείς κατά διαστήματα στην απόλαυση πλούσιων θερμικά τροφών, αλλά για μια κατάσταση η οποία χαρακτηρίζεται από κατανάλωση υπερβολικά μεγάλων ποσοτήτων φαγητού τουλάχιστον εβδομαδιαία και ταυτόχρονα να διακατέχεται από το αίσθημα απουσίας οποιουδήποτε ελέγχου. Το άτομο μπορεί να μην είναι καν πραγματικά πεινασμένο και το επεισόδιο, το οποίο μπορεί να κρατήσει έως και δύο ώρες, σταματά μόνο όταν το άτομο νοιώσει υπερβολικά γεμάτο. Οι τροφές κατά τη διάρκεια του επεισοδίου καταναλώνονται γρήγορα, και το άτομο είναι συνήθως μόνο, αφού το επεισόδιο συνοδεύεται από συναισθήματα ντροπής για να κορυφωθεί με συναισθήματα ενοχών, θυμού και μειωμένης αυτοεκτίμησης.
Κάποιες από τις επιπτώσεις των συχνών επεισοδίων υπερφαγίας είναι η αύξηση βάρους, η χαμηλή αυτοεκτίμηση και οργανικά προβλήματα όπως υψηλή χοληστερίνη, υψηλή πίεση αίματος, διαβήτης κ.α
Η τάση για τελειοθηρία αποτελεί έναν από τους βασικότερους παράγοντες που δύναται να οδηγήσει στην υπερφαγία, αφού τα κοινωνικά πρότυπα που προστάζουν τέλειες σωματικές αναλογίες, συχνά οδηγούν σε στερητικές και εξαντλητικές δίαιτες, με κάποιες τροφές να θεωρούνται «απαγορευμένες». Αυτός ο τρόπος σκέψης οδηγεί σε ένα φαύλο κύκλο όπου η στέρηση οδηγεί τον οργανισμό στην εξάντληση με αποτέλεσμα να ενδώσει ευκολότερα στην υπερφαγία, με τα συνεπακόλουθα αισθήματα ντροπής και αποτυχίας να καταλήγουν και πάλι στην στερητική δίαιτα.
Άλλοι πάλι, είτε για τους πιο πάνω λόγους, είτε γιατί εργάζονται πυρετωδώς κατά τη διάρκεια της μέρας, μένουν ώρες ολόκληρες με άδειο στομάχι ή δεν καταναλώνουν επαρκείς ποσότητες τροφής, με αποτέλεσμα να καταλήγουν το βράδυ, στην εκδήλωση υπερφαγικού επεισοδίου.
Επιπρόσθετα, η έλλειψη οργάνωσης της ημέρας και τα σχετικά συναισθήματα ανίας, καθώς και η έλλειψη «οργάνωσης» της τροφής της μέρας που οδηγεί στο να καταναλώνει κανείς ότι πρόχειρο βρει μπροστά του όταν πεινάσει, αποτελούν άλλους παράγοντες πυροδότησης των επεισοδίων αυτών.
Το φαγητό αποτελεί μια από τις κυριότερες πηγές ευχαρίστησης αφού συνοδεύεται από τη έκκριση της ορμόνης ντοπαμίνη στο εγκέφαλο. Έτσι, συναισθήματα που είναι δύσκολο για κάποιον να εντοπίσει και να διαχειριστεί παραγκωνίζονται μέσω της τροφής που χρησιμοποιείται ως αναλγητικό, με αποτέλεσμα να τα «καταπίνει» αντί να τα αντιμετωπίζει. Κάτι τέτοιο βέβαια δεν αποτελεί λύση, αφού τώρα πρέπει κανείς να παλέψει όχι μόνο με τα πρωτογενή προβλήματά του αλλά και με τα επιπρόσθετα αρνητικά συναισθήματα που συνοδεύουν την υπερφαγία. Έτσι η «λύση» σου γίνεται το πρόβλημα σου. Ο ειδικός ψυχικής υγείας θα σε βοηθήσει να ακούσεις προσεκτικά τι έχει να πει ο πεινασμένος λύκος μέσα σου ώστε να εντοπίσεις και να θεραπεύσεις το πρόβλημα στη ρίζα του.
Παράγοντες που λειτουργούν ανασταλτικά στο πρόβλημα είναι μεταξύ άλλων, το να μην τρώει κανείς στο πόδι, να μασά αργά και να εμπλέκει τις αισθήσεις του στην όλη διαδικασία, να τρώει συχνά και μικρά γεύματα ανά διαστήματα 2-3 ωρών, να οργανώσει τις τροφές τις ημέρας, να εστιάζει αντί στο χάσιμο βάρους στην υγεία και να συνειδητοποιήσει ότι δεν είναι όλοι υγιής στο ίδιο βάρος, να ενδίδει που και που σε αγαπημένες τροφές, να συνεργάζεται με το σώμα του αντί να πολεμά εναντίων του, και τέλος να μάθει να ψάχνει μέσα του ώστε να εντοπίζει τους βαθύτερους λόγους που τον οδηγούν στην υπερκατανάλωση τροφής.
Δυστυχώς το πρόβλημα αυτό το περνά κανείς συχνά σιωπηλά λόγω της ντροπής που το συνοδεύει, όμως θα πρέπει να γνωρίζει ότι είναι κάτι θεραπεύσιμο και με καλή πρόγνωση, με την κατάλληλη λήψη ψυχοθεραπείας. Η ψυχοθεραπεία θα σε βοηθήσει να εντοπίσεις τα βαθύτερα αίτια που υποβόσκουν, θα αξιολογήσει την συνολική ψυχολογική σου κατάσταση και θα σπάσει το μοτίβο των υπερφαγικών επεισοδίων. Η γνωσιοσυμπεριφορικού τύπου θεραπεία είναι ιδιαίτερα βοηθητική αφού τροποποιεί τις λανθασμένες σκέψεις, πεποιθήσεις και συμπεριφορές που σχετίζονται με το πρόβλημα.
Κλείνοντας, θα ήθελα να πω πώς είναι καιρός να σταματήσουμε καταρχάς σαν κοινωνία να είμαστε τόσο επικριτικοί και να εστιάζουμε σε τόσο επιφανειακούς παράγοντες όπως στο νούμερο ρούχου του συνάνθρωπού μας, αφού έτσι συμβάλλουμε στην δημιουργία της ασθένειας. Κατά δεύτερον και εμείς σαν μονάδες, ας γίνουμε πιο ευέλικτοι και ας σπάσουμε του ψυχαναγκαστικούς διατροφικούς μας «κανόνες» και ας αγαπήσουμε το σώμα μας ως έχει, γιατί αν το κάνουμε το πιο πιθανόν είναι να μην επιθυμούμε πλέων να το γεμίζουμε με αχρείαστες, ανθυγιεινές και υπερβολικές ποσότητες τροφής.
Η λέξη κλειδί είναι η ισορροπία, ούτε η στέρηση, ούτε η υπερφαγία.
