Η μνήμη αποτελεί μια από τις σημαντικότερες ανθρώπινες γνωστικές λειτουργίες, απαραίτητη για επιβίωση, αφού χωρίς αυτήν δεν θα μπορούσαμε να λειτουργήσουμε ούτε στο παρών αλλά ούτε και στο μέλλον, και η απουσία της θα υπόσκαπτε την διαδικασία της μάθησης. Επικρατεί η πεσιμιστική άποψη ότι η μνήμη του ανθρώπου έχει την τάση να εξασθενεί με την πάροδο του χρόνου και αν και μπορεί όντως να υπάρξει πτώση των γνωστικών λειτουργιών, δεν πρέπει να ξεχνάμε πώς ο ανθρώπινος εγκέφαλος έχει απεριόριστες ικανότητες αλλά, θα πρέπει, όπως ένας μυς, να εξασκείται συστηματικά ώστε να μην αδρανήσει.
Συχνά παραπονιόμαστε ότι ξεχνάμε, ιδιαίτερα σήμερα όπου η προσοχή μας έχει κατατεμαχιστεί με την ανεξέλεγκτη χρήση των συσκευών τεχνολογίας. Ποιος δεν έχει βρεθεί στην αμήχανη στιγμή όπου «ξέχασε» το όνομα ενός γνωστού ή διακόπηκε ο ειρμός της σκέψης του στη μέση μιας συζήτησης; Και όμως το να ξεχνάμε έχει και τη θετική του πλευρά. Καταρχάς φανταστείτε πώς θα ήταν η ζωή μας εάν τα χιλιάδες ερεθίσματα που δεχόμαστε καθημερινά παρέμεναν άθικτα και σε πρώτο πλάνο στο μυαλό μας; Επίσης το «να ξεχνάμε» μας βοηθά να επικεντρωνόμαστε μόνο στις απαραίτητες, για εμάς, πληροφορίες. Ακόμα, όσο πιο δύσκολο είναι να θυμηθούμε κάτι, τόσο περισσότερο ενισχύεται η διαδικασία της μάθησης, αφού προβαίνουμε σε διανοητική επεξεργασία της σχετικής πληροφορίας. Αντίθετα με την κοινή αντίληψη, οι μνήμες δεν χάνονται, αλλά όταν λέμε πώς «ξεχάσαμε» αναφερόμαστε στη δυσκολία κατά την ανάκληση της πληροφορίας. Το ότι οι μνήμες δεν χάνονται, φαίνεται, άλλωστε, και από την τεχνική της κλινικής ύπνωσης όπου ο θεραπευόμενος μπορεί ξαφνικά να θυμηθεί γεγονότα από την παιδική του ηλικία τα οποία αγνοούσε.
Οι ψυχολόγοι χωρίζουν τη μνήμη σε βραχυπρόθεσμη και μακροπρόθεσμη. Στη βραχυπρόθεσμη συγκρατούνται διαδοχικές πληροφορίες για μικρό χρονικό διάστημα. Σύμφωνα με το Miller, 1956, ο μέσος άνθρωπος μπορεί να συγκρατήσει 5-9 αντικείμενα τη φορά. Η μακροπρόθεσμη μνήμη είναι ανεξάντλητη και οι πληροφορίες ανακτώνται σε σχέση με το νόημα που περικλείουν.
Πως θα μπορούμε να ενισχύσουμε τη λειτουργία της μνήμης; Μια καλή αρχή θα ήταν να διαχωρίσουμε αν είμαστε ακουστικοί ή οπτικοί τύποι. Οι πρώτοι αφομοιώνουν καλύτερα υλικό το οποίο ακούνε ενώ οι οπτικοί υλικό το οποίο βλέπουν, χωρίς να αποκλείεται να είμαστε λίγο και από τα δύο.
Τεχνικές διευκόλυνσης της ανάκλησης αποτελούν η «μάθηση μέσω συσχέτισης» όπου νοημαδοτώ το υλικό που θέλω να απομνημονεύσω με κάτι σημαντικό για μένα. Για παράδειγμα αν θέλω να αποστηθίσω μια ημερομηνία μπορεί να την συσχετίσω με την ημερομηνία γέννησης μιας φίλης. Επίσης η δημιουργία ακρώνυμων με την χρήση των πρώτων γραμμάτων μίας λίστας λέξεων. Για παράδειγμα αν θέλω να πάρω από το σουπερμάρκετ γάλα, απορρυπαντικό, νερό και ψωμί το ακρώνυμο θα είναι ΓΑΝΨ. Επίσης μπορεί να συμπεριλάβω τις πληροφορίες που θέλω να θυμάμαι σε μια ιστορία που με ελκύει ή και να τις αποτυπώσω σε μια ζωγραφιά. Η επανάληψη, επίσης ,παίζει πολύ σημαντικό ρόλο κυρίως στη μετάβαση μιας πληροφορίας από την βραχυπρόθεσμη στην μακροπρόθεσμη μνήμη. Άλλες βοηθητικές τεχνικές αποτελούν το να μαγνητοφωνήσω τον εαυτό μου, να γράψω τις πληροφορίες που θέλω να θυμάμαι, να τις κωδικοποιήσω μέσω της χρήσης διαφορετικών χρωμάτων, να δημιουργήσω ένα «τραγούδι» με αυτές, να «διδάξω έναν φίλο, να τις οργανώσω σε μικρότερα μέρη κ.α.
Συμπληρωματικά με κάθε είδους τεχνική, σημαντικό ρόλο παίζει ένα ήρεμο και χωρίς περισπασμούς περιβάλλον, το να μην απασχολούμαι με πολλά πράγματα ταυτόχρονα , η σωστή διατροφή (π.χ κατανάλωση ωμέγα 3, φρούτων και λαχανικών), η άσκηση (οξυγόνωση του εγκεφάλου και μείωση ορμονών στρες) και ο ποιοτικός ύπνος.
Ας συνειδητοποιήσουμε ότι το μυαλό μας έχει απεριόριστες ικανότητες και μοναδική πλαστικότητα και μέσω της συστηματικής εξάσκησης, μπορούν κυριολεκτικά να τροποποιηθούν τα νευρικά μονοπάτια του εγκεφάλου. Τέλος, θα ήθελα να αναφέρω ότι συχνά θεωρούμε το παρελθόν σαν κάτι το στάσιμο που δεν αλλάζει, το πώς όμως θυμόμαστε το παρελθόν μας μπορεί να αλλάξει. Ας ανακαλέσουμε λοιπόν θετικές μνήμες που λίγο πολύ όλοι έχουμε, οι οποίες και μπορούν να καθορίσουν εκ νέου το μονοπάτι της ζωής μας.
